ด้านการปกครอง (สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก)

เจ้าพระคุณสมเด็จ ฯ ทรงเริ่มมีหน้าที่ทางการปกครองคณะสงฆ์ นับแต่ พ.ศ.๒๕๐๓ ขณะทรงดำรงสมณศักดิ์ที่ พระธรรมวราภรณ์ เป็นต้นมา และทรงได้รับแต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่งต่าง ๆ ทางการปกครองคณะสงฆ์เพิ่มขึ้นเป็นลำดับมา กล่าวคือ

พ.ศ.๒๕๐๓ เป็นสังฆมนตรีช่วยว่าการองค์การปกครอง ตามพระราชบัญญัติคณะสงฆ์ พ.ศ.๒๔๘๔ ซึ่งมีสมเด็จพระมหาวีรวงศ์ (จวน อุฏฺฐายี ต่อมาได้รับสถาปนาเป็นสมเด็จ พระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช) เป็นสังฆนายก มีหน้าที่บริหารปกครองคณะสงฆ์ ฝ่ายธรรมยุตทั่วราชอาณาจักร

พ.ศ.๒๕๐๔ ขณะทรงดำรงสมณศักดิ์ที่ พระสาสนโสภณ เป็นเจ้าอาวาสวัดบวรนิเวศวิหาร และเป็นผู้รักษาการเจ้าคณะธรรมยุตทุกภาคทั่วราชอาณาจักร

พ.ศ.๒๕๐๕ มีการเปลี่ยนแปลงพระราชบัญญัติคณะสงฆ์ คือเลิกพระราชบัญญัติคณสงฆ์ พ.ศ.๒๔๘๔ ใช้พระราชบัญญัติคณะสงฆ์ พ.ศ.๒๕๐๕ แทนตามพระราชบัญญัติฉบับนี้กำหนดให้ มหาเถรสมาคมมีสมเด็จพระสังฆราชเป็นประธาน บริหารปกครองคณะสงฆ์ เจ้าพระคุณสมเด็จ ฯ ขณะทรงดำรงสมณศักดิ์ที่ พระสาสนโสภณ ทรงได้รับแต่งตั้งเป็นกรรมการมหาเถรสมาคม ชุดแรกตามพระราชบัญญัติคณะสงฆ์ฉบับนี้ เมื่อ พ.ศ.๒๕๐๖ และได้รับแต่งตั้งเป็นกรรมการ มหาเถรสมาคมตลอดมาทุกสมัย

พ.ศ.๒๕๓๒ ได้รับพระราชทานสถาปนาเป็น สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก ซึ่งเป็นตำแหน่งสูงสุดทางการปกครองของคณะสงฆ์

นอกจากนี้ ยังทรงเป็นประธานอนุกรรมการ และเป็นอนุกรรมการ ของมหาเถรสมาคม คณะต่าง ๆ อีกหลายคณะต่อเนื่องมาโดยตลอด

ในส่วนการปกครองในคณะธรรมยุตนั้น เจ้าพระคุณสมเด็จ ฯ ก็ทรงได้รับแต่งตั้งให้ ดำรงตำแหน่งต่าง ๆ มาโดยลำดับ คือ

พ.ศ.๒๔๙๓ ขณะทรงดำรงสมณศักดิ์ที่ พระโศภนคณาภรณ์ เป็นกรรมการเถรสมาคม คณะธรรมยุต ประเภทชั่วคราว

พ.ศ.๒๔๙๗ ขณะทรงดำรงสมณศักดิ์ที่ พระโศภนคณาภรณ์ (พระราชาคณะชั้นราช) เป็นกรรมการเถรสมาคมคณะธรรมยุต ประเภทถาวร

พ.ศ.๒๕๐๐ ขณะทรงดำรงสมณศักดิ์ที่ พระธรรมวราภรณ์ เป็นกรรมการพิจาณาร่าง ระเบียบบริหารวัดธรรมยุต

พ.ศ.๒๕๐๑ ขณะทรงดำรงสมณศักดิ์ที่ พระธรรมวราภรณ์ เป็นกรรมการคณะธรรมยุต

พ.ศ.๒๕๑๗ ขณะทรงดำรงสมณศักดิ์ที่ สมเด็จพระญาณสังวร เป็นประธานกรรมการคณะ ธรรมยุต

พ.ศ.๒๕๓๑ ขณะทรงดำรงสมณศักดิ์ที่ สมเด็จพระญาณสังวร รักษาการเจ้าคณะใหญ่ คณะธรรมยุต

พ.ศ.๒๕๓๒ ได้รับพระราชทานสถาปนาเป็น สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก และทรงเป็นเจ้าคณะใหญ่คณะธรรมยุต

พ.ศ.๒๕๑๖ ขณะทรงดำรงสมณศักดิ์ที่ สมเด็จพระญาณสังวร ในฐานะที่ทรงเป็นรองประธาน กรรมการคณะธรรมยุต ได้รับฉันทานุมัติจากกรรมการ คณะธรรมยุตให้เดินทางไปตรวจการ คณะสงฆ์และเยี่ยมพุทธศาสนิกชนในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ๙ จังหวัด คือ จังหวัดนครราชสีมา สุรินทร์ บุรีรัมย์ อุบลราชธานี ยโสธร ร้อยเอ็ด มหาสารคาม กาฬสินธุ์ และขอนแก่น รวมเวลา ๑๐ วัน ทรงเยี่ยมเยียนวัดต่าง ๆ ๓๗ วัด รวมทั้งโรงเรียนและสถานที่ราชการต่าง ๆ อีกหลายแห่ง ได้ประทานพระโอวาทแก่ภิกษุสมาเณร พุทธศาสนิกชน และข้าราชการทั้งทหาร ตำรวจ และ ข้าราชการพลเรือนในทุกที่ที่ทรงเยี่ยมเยียน ก่อให้เกิดความตื่นตัวในการศึกษาปฏิบัติธรรม และการศึกษาพระพุทธศาสนาในหมู่ภิกษุสามเณรและพุทธสาสนิกชนเป็นอันมาก

http://www.watbowon.com/index_main.htm