พระอรหันต์

(คัดลอกบางส่วนจาก “แสงส่องใจ”)

โดยสมเด็จพระสังฆราช

พระพุทธภาษิตที่อัญเชิญมาไว้เบื้องต้นของ “แสงส่องใจ” ฉบับวิสาขบูชานี้ มีความว่า

“พระอรหันต์ทั้งหลายอยู่ในที่ใด คือบ้านก็ตาม ป่าก็ตาม ที่ลุ่มก็ตาม ที่ดอนก็ตาม ที่นั้นย่อมเป็นภูมิน่ารื่นรมย์” ความหมายของ

พระพุทธภาษิตบทนี้ก็คือพระอรหันต์มีอิทธิฤทธิพิเศษสุด สามารถทำที่ทุกแห่งให้เป็นที่รื่นรมย์ได้ และอิทธิฤทธิพิเศษสุดของพระ

อรหันต์ท่านนั้นมิได้เสกเป่าด้วยเวทมนต์คาถาใดๆทั้งสิ้น และท่านก็มิได้ทำได้สำเร็จบ้าง ไม่สำเร็จบ้าง คือไม่ใช่ว่าบางทีบางที่ที่พระ

อรหันต์ท่านอยู่ก็มิได้รื่นรมย์เสมอไป ไม่ใช่เช่นนั้น ที่ใดพระอรหันต์อยู่ที่นั้นเป็นที่รื่นรมย์เสมอไป ทุกที่เสมอไป เพราะเหตุความ

รื่นรมย์นั้นเกิดจากใจที่ผ่องแผ้วไกลกิเลสแล้วอย่างสิ้นเชิงของพระอรหันต์ท่าน
อ่านเพิ่มเติม →

เอกายนมรรค
›››››สมเด็จพระญาณสังวร

สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก

วัดบวรนิเวศวิหาร

บัดนี้ จะแสดงธรรมะเป็นเครื่องอบรมในการปฏิบัติอบรมจิต ในเบื้องต้นก็ขอให้ทุกๆ ท่านตั้งใจนอบน้อมนมัสการ พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น ตั้งใจถึงพระองค์พร้อมทั้งพระธรรมและพระสงฆ์เป็นสรณะ ตั้งใจสำรวมกายวาจาใจให้เป็นศีล ทำสมาธิในการฟัง เพื่อให้ได้ปัญญาในธรรม

สติปัฏฐานนั้นเป็นหลักใหญ่ในการปฏิบัติจิตตภาวนา ทั้งเพื่อสมาธิ ทั้งเพื่อปัญญา และธรรมะที่พระพุทธเจ้าได้ตรัสแสดงไว้ ในหมวดสติปัฏฐานทั้ง ๔ นั้น ก็เป็นข้อธรรมะที่เกี่ยวแก่กายเวทนาจิตธรรม อันเป็นหัวข้อแห่งสติปัฏฐานทั้ง ๔ และแม้จะแสดงธรรมะข้ออื่นนำ ดังที่ได้แสดงพระพุทธคุณ พระธรรมคุณ พระสังฆคุณ นำมาโดยลำดับ ก็นับเข้าในหมวดสติปัฏฐานทั้ง ๔ นี้
อ่านเพิ่มเติม →

จริต ๔›››››
สมเด็จพระญาณสังวร

สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก

วัดบวรนิเวศวิหาร

บัดนี้ จักแสดงธรรมะเป็นเครื่องอบรมในการปฏิบัติอบรมจิต ในเบื้องต้นก็ขอให้ทุกๆ ท่านตั้งใจนอบน้อมนมัสการ พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น ตั้งใจถึงพระองค์พร้อมทั้งพระธรรมและพระสงฆ์เป็นสรณะ ตั้งใจสำรวมกายวาจาใจให้เป็นศีล ทำสมาธิในการฟัง เพื่อให้ได้ปัญญาในธรรม สติปัฏฐาน ๔ ก็คือตั้งสติกำหนดพิจารณากายเวทนาจิตและธรรม ที่มี ๔ ข้อ พระอาจารย์ได้แสดงอธิบายว่า เพราะจริตอันหมายถึงความประพฤติที่เป็นพื้นของจิตใจ ดังที่เรียกชื่ออื่นว่า อัธยาศัย นิสสัย

ย่อมมี ๔ อย่าง คือ ๑ บุคคลที่เป็นตัณหาจริตอย่างหยาบ ๒ บุคคลที่เป็นตัณหาจริตอย่างละเอียด หรืออย่างแรง ๓ บุคคลที่เป็นทิฏฐิจริตอย่างหยาบ ๔ บุคคลที่เป็นทิฏฐิจริตอย่างละเอียด หรืออย่างแรง เพราะฉะนั้น สติปัฏฐานจึงมี ๔ ข้อ เพื่อผู้มีจริตทั้ง ๔ นั้น จักได้ยกขึ้นปฏิบัติ กำหนดพิจารณาให้เหมาะแก่จริตของตน
อ่านเพิ่มเติม →

สัญมะ ทมะ

ความสำรวมระวังจิต ความข่มฝึกจิต

สมเด็จพระญาณสังวร

บัดนี้ จักแสดงธรรมะเป็นเครื่องอบรมในการปฏิบัติอบรมจิต ในเบื้องต้นก็ขอให้ทุกๆ ท่านตั้งใจนอบน้อมนมัสการ พระผู้มีพระภาคอร

หันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น ตั้งใจถึงพระองค์ พร้อมทั้งพระธรรม และพระสงฆ์เป็นสรณะ ตั้งใจสำรวมกายวาจาใจให้เป็นศีล

ทำสมาธิในการฟัง เพื่อให้ได้ปัญญาในธรรม

ได้มีพระพุทธภาษิตตรัสไว้ในธรรมบทซึ่งแปลความว่า ฝนย่อมรั่วรดเรือนที่มุงไม่ดีฉันใด ราคะย่อมรั่วรดจิตที่มิได้อบรมฉันนั้น ตามพระพุทธภาษิตนี้ยกเอากิเลสกองราคะขึ้นแสดง แต่ก็พึงเข้าใจว่า แม้กิเลสกองโทสะกองโมหะก็เช่นเดียวกัน ย่อมรั่วรดจิต คือบังเกิดขึ้นแก่จิตที่มิได้อบรม เหมือนอย่างเรือนที่มุงไม่ดีฝนตกก็รั่ว

ฉะนั้น ตามข้ออุปมาด้วยเรือนที่มุงไม่ดีฝนตกก็รั่ว ทำให้เห็นชัดเจนถึงจิตใจ ที่ตรัสแสดงโดยมีข้ออุปมานั้น ว่าจิตใจที่มิได้อบรม บรรดากิเลสมีกิเลสกองราคะเป็นต้น ก็บังเกิดขึ้นเหมือนอย่างฝนตกรั่วรดได้ จิตใจนี้จึงจำเป็นต้องมีเครื่องรักษา เครื่องคุ้มกัน

อันเปรียบเหมือนอย่างบ้านที่ต้องมีหลังคา คนที่อยู่ในบ้านจึงจะไม่ต้องถูกฝนตกรั่วรด บุคคลก็ฉันนั้น เมื่อจิตมุงหลังคาดี กิเลสซึ่งเหมือนฝนก็ตกรั่วรดไม่ได้ ก็คือจิตที่ได้ปฏิบัติในจิตตภาวนา การอบรมจิตนั้นเอง
อ่านเพิ่มเติม →

จิตตานุปัสสนา

สมเด็จพระญาณสังวร

สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปรินายก

บัดนี้ จักแสดงธรรมะเป็นเครื่องอบรมในการปฏิบัติอบรมจิต ในเบื้องต้นก็ขอให้ทุกๆท่านตั้งใจนอบน้อมนมัสการ พระผู้มีพระภาคอรหันต

สัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น ตั้งใจถึงพระองค์พร้อมทั้งพระธรรมและพระสงฆ์เป็นสรณะ ตั้งใจสำรวมกายวาจาใจให้เป็นศีล ทำสมาธิใน

การฟัง เพื่อให้ได้ปัญญาในธรรม

อันจิตใจนี้เป็นสิ่งสำคัญที่สุดของบุคคล เป็นต้นเหตุหรือต้นทางของความดีความชั่วทุกอย่าง ของสุขทุกข์ทั้งปวง ตลอดถึงของ

มรรคผลนิพพาน และของความสิ้นทุกข์ด้วยประการทั้งปวง แต่จิตใจนี้ที่ยังมิได้อบรม ย่อมดิ้นรนกวัดแกว่งกระสับกระส่าย รักษา

ยากห้ามยาก เหมือนดั่งที่ทุกๆ คนย่อมได้ประสบอยู่ ซึ่งจิตใจของตนเองอันมีลักษณะดังกล่าว พระบรมศาสดาได้ทรงแสดงลักษณะ

ของจิตใจที่ยังมิได้รับอบรมไว้ดังกล่าวนั้น แต่ก็ได้ทรงแสดงต่อไปอีกว่า
อ่านเพิ่มเติม →

สัมมาทิฏฐิ ๑
เบื้องต้นของสัมมาปฏิบัติ
›››››สมเด็จพระญาณสังวร

บัดนี้ จักแสดงธรรมะเป็นเครื่องอบรมในการปฏิบัติอบรมจิต ในเบื้องต้นก็ขอให้ทุก ๆ ท่านตั้งใจนอบน้อมนมัสการ พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น ตั้งใจถึงพระองค์พร้อมทั้งพระธรรมและพระสงฆ์เป็นสรณะ ตั้งใจสำรวมกายวาจาใจให้เป็นศีล ทำสมาธิในการฟัง เพื่อให้ได้ปัญญาในธรรม ปัญญาในธรรมนั้นเรียกได้ว่าเป็นสัมมาทิฏฐิ คือความเห็นชอบ เป็นความเห็น

ตรง สัมมาทิฏฐินี้เป็นข้อสำคัญ พระพุทธเจ้าจึงได้ตรัสไว้เป็นข้อแรกในมรรคมีองค์ ๘ คือเป็นองค์แรกของมรรคมีองค์ ๘ นั้น เพราะฉะนั้น การทำสมาธิดั่งที่ได้กล่าวว่าทำสมาธิในการฟัง ก็เพื่อให้ได้ปัญญาในธรรม อันเป็นสัมมาทิฏฐินี้เอง ถ้าหากว่าไม่ได้ปัญญาในธรรมอันเป็นสัมมาทิฏฐินี้ ก็มิบรรลุถึงข้อที่ปฏิบัติ และผลแห่งข้อที่ปฏิบัติ อันเป็นที่มุ่งในทางพุทธศาสนา

คำว่าพุทธศาสนานั้น ก็แสดงอยู่แล้วว่าเป็นศาสนาทางปัญญา เพราะพระพุทธเจ้าผู้ตรัสรู้ ก็คือทรงปัญญาตรัสรู้นั้นเอง ฉะนั้น ปัญญาจึงเป็นข้อสำคัญ และปัญญาที่มุ่งหวังก็คือสัมมาทิฏฐิความเห็นชอบ ความเห็นตรงนี้เอง เมื่อได้ความเห็นชอบ ได้ความเห็นตรง ก็ย่อมจะได้ปสาทะ คือความเลื่อมใส อันไม่หวั่นไหวในพระธรรม เป็นผู้มาสู่สัทธรรมนี้
อ่านเพิ่มเติม →

มาร ๕›
สมเด็จพระญาณสังวร

สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก

วัดบวรนิเวศวิหาร

บัดนี้ จักแสดงธรรมะเป็นเครื่องอบรมในการปฏิบัติอบรมจิต ในเบื้องต้นก็ขอให้ทุกๆ ท่านตั้งใจนอบน้อมนมัสการ พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น ตั้งใจถึงพระองค์พร้อมทั้งพระธรรมและพระสงฆ์เป็นสรณะ ตั้งใจสำรวมกายวาจาใจให้เป็นศีล ทำสมาธิในการฟัง เพื่อให้ได้ปัญญาในธรรม

พระพุทธเจ้าผู้พระบรมศาสดาที่เราทั้งหลายได้สวดสรรเสริญพระคุณ หรือกำหนดใจสรรเสริญพระคุณ ด้วยบทว่า พุทโธ อยู่เป็นประจำ และแม้ในการทำสมาธิก็กำหนดจิตว่า พุทโธ ไปพร้อมกับลมหายใจเข้าออกเป็นต้น พุทโธ พระผู้รู้ ผู้ตื่น ผู้เบิกบาน จึงเป็นบทพระพุทธคุณที่เราทั้งหลายได้กล่าวเรียกถึง หรือกำหนดใจถึงพระพุทธเจ้า ก็คือพุทโธนี้เอง จึงเป็นคำที่เราทั้งหลายรู้จัก และเข้าใจว่าหมายถึงองค์สมเด็จพระบรมศาสดา

แต่ว่าความเข้าใจนั้นย่อมมีต่างๆ กัน เข้าใจด้วยความรู้ทางตาทางหู คือได้อ่านได้ฟังเรื่องพระพุทธเจ้าพระพุทธศาสนา อันนับว่าเป็นปริยัติ และได้รู้จักเข้าใจด้วยการปฏิบัติตามพระธรรมคำสั่งสอน โดยย่อก็คือปฏิบัติในศีลสมาธิปัญญา และรู้จักเข้าใจด้วยผลของการปฏิบัติ

จนถึงขั้นที่ตรัสไว้ว่า ผู้ใดเห็นธรรมผู้นั้นเห็นเรา หรือผู้ใดเห็นเราผู้นั้นเห็นธรรม ดั่งนี้ อันเป็นความรู้ความเห็นขั้นผลของการปฏิบัติ อันกล่าวได้ว่าเป็นขั้นธรรมจักษุดวงตาเห็นธรรม
อ่านเพิ่มเติม →

อหิราชสูตรบรรยาย
สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช

นิตยสารธรรมจักษุ ปีที่ ๘๒ ฉบับที่ ๒ พฤศจิกายน ๒๕๔๐
จะแสดงบทสวดมนต์ในเจ็ดตำนาน ได้แสดงมาแล้ว ๓ ตำนาน ถึงตำนานที่ ๔ บทสวดเป็นนิคมคาถา คือคาถาที่สุดท้ายของอหิราชสูตร ให้ราชสูตรนี้ได้แสดงว่า สมัยหนึ่ง พระผู้มีพระภาคเจ้าประทับอยู่ในพระเชตวัน อันเป็นอารามของอนาถปิณฑิกคหบดีสร้างถวายในกรุงสาวัตถี โดยสมัยนั้นภิกษุรูปหนึ่งได้ถูกงูขบกัดถึงแก่มรณภาพ ภิกษุทั้งหลายเป็นอันมากจึงได้เข้าเฝ้าพระพุทธเจ้า ถวายอภิวาทแล้วนั่ง ณ ที่ส่วนข้างหนึ่ง แล้วได้กราบทูลพระผู้มีพระภาคเจ้าว่าภิกษุรูปหนึ่งแห่งกรุงสาวัตถีถูกงูกัดตาย พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุนั้นมิได้แผ่จิตมีเมตตาไปยังตระกูลแห่งพญางูทั้ง ๔ เป็นแน่ ก็ถ้าภิกษุนั้นพึงแผ่จิตมีเมตตาไปยังพญางูทั้ง ๔ เธอก็ไม่พึงถูกงูกัดทำกาลกิริยา ตระกูลพญางูทั้ง ๔ ก็คือ
อ่านเพิ่มเติม →

แสวงหาตน
พระนิพนธ์.สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก

ในครั้งพุทธกาล เมื่อพระเจ้ามหากัปปินะทรงสละราชสมบัติ เสด็จออกจากรัฐของพระองค์ไปเฝ้าพระพุทธเจ้า ทรง
ขออุปสมบทเป็นภิกษุในพระพุทธศาสนา พระพุทธเจ้าได้ประทานอุปสมบทให้เป็นภิกษุแล้วฝ่ายพระเทวีของ
พระองค์มีพระนามว่าอโนชา ได้เสด็จติดตามไปเฝ้าพระพุทธเจ้า ทรงสอดส่ายพระเนตรหาพระราชาว่าจะประทับอยู่
ไหน ในหมู่พระพุทธสาวกที่นั่งแวดล้อมพระพุทธองค์อยู่นั้น เมื่อไม่ทรงเห็น ก็กาบทูลถามพระพุทธองค์ว่า ได้
ทรงเห็นพระราชาบ้างหรือ พระพุทธองค์ได้ตรัสถามว่า ทรงแสวงหาพระราชาประเสริฐ หรือว่าแสวงหาพระองค์
เอง (ตน) ประเสริฐพระนางจึงทรงได้สติกราบทูลว่าแสวงหาตนประเสริฐ ทรงสงบพระทัยฟังธรรมได้ อ่านเพิ่มเติม →

นิทานสุภาษิต : คุณศีล
สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช

ทรงเรียบเรียง

นานมาแล้ว เมื่อพระเจ้าพรหมทัตต์ครองราชสมบัติอยู่ในกรุงพาราณสี ปุโรหิตของพระองค์เป็นพระโพธิสัตว์ ซึ่งเป็นผู้มีนิสัยน้อมไปในทาน มีอัธยาศัยมั่นคงอยู่ในศีล รักษาเบญจศีลให้บริสุทธิ์ ไม่ขาดวิ่นเป็นพากพื้น
พระราชาทรงทำความยกย่องนับถือราชปุโรหิตนั้นใหญ่ยิ่งกว่าพราหมณ์อื่นๆ ราชปุโรหิต นั้นคิดว่า พระราชานี้ ทรงทำความยกย่องนับถือเราใหญ่ยิ่งกว่าพราหมณ์อื่นๆ ทรงเห็นเราเป็นครูที่ควรสักการะเคารพมากเกินที่จะเปรียบ
พระองค์ทรงทำความยกย่องนับถือฉะนี้ เพราะเราถึงพร้อมด้วยโคตร สกุลประเทศ และศิลปะ กระมังหนอ? หรือเพราะเราถึงพร้อมด้วยศีล เราจักทดลองดุให้รู้แน่จึงวันหนึ่ง ราชปุโรหิตนั้นไปสู่ที่เฝ้าพระราชาแล้ว เมื่อจะกลับไปเรือน ไม่บอกเหรัญญิก (คนรักษาเงิน)คนใดคนหนึ่งให้ทราบ หยิบเงินกหาปณะหนึ่งจากที่เก็บเอาไปเฉยๆ
เหรัญญิกไม่พูดว่ากระไร นั่งนิ่งอั้นอยู่ เพราะมีความเคารพในพราหมณ์ วันรุ่งขึ้น ราชปุโรหิตนั้นหยิบเอาสองกหาปณะ เหรัญญิกก็อดกลั้นเอาไว้ ยังไม่พูดกระไรเหมือนวันแรกวันที่ ๓ ราชปุโรหิตนั้น เอามือกอบกหาปณะเต็มกำ ทีนี้เหรัญญิกเหลือทน พูดโพล่งออกไปว่า ท่านปล้นราชทรัพย์ ครบ ๓ วันเข้าวันนี้แล้ว จึงร้องตะโกนขึ้น ๓ ครั้งว่า จับโจรปล้นราชทรัพย์ได้แล้ว
อ่านเพิ่มเติม →

เกร็ด คำสอนสมเด็จพระสังฆราช

ภัยที่เกิดแก่พระพุทธศาสนา 1

อันตรายที่จะเกิดกับ พระพุทธศาสนานั้นไม่เกิดจากผู้ใดอื่น เกิด จา

กผู้นับถือพระพุทธศาสนาเท่านั้น โดยเฉพาะอย่างยิ่งจักเกิดจากพระภิกษุ สามเณร ซึ่งมีหน้าที่โดยตรงในการรักษาเทิดทูนพระพุทธ

ศาสนาให้คุณอันล้ำเลิศดำรงอยู่ ปรากฏเด่นชัดแก่โลก รูปใดไม่ทำหน้าที่ เทิดทูนคุณของพระพุทธศาสนาให้ปรากฏ แต่กลับทำให้เกิด

ความรู้สึกตรงกันข้าม รูปนั้นเป็นผู้ทำลายพระพุทธศาสนาซึ่งบาปหนักนักหนา ยิ่งกว่าบาปใดทั้งนั้น ชีวิตนี้น้อยนัก อีกไม่นานก็จะพากัน

ทิ้งชาตินี้ไปสู่ชีวิตหน้า ที่ยาวนาน พ้นจะประมาณได้ นับภพชาติไม่ถ้วน ชีวิต หน้าจะสูงจะต่ำจะดีจะชั่วเพียงใดอยู่ที่การทำชีวิตนี้

เป็นพระก็ให้เป็นพระดี ทำหน้าที่สืบพระทุทธศาสนาให้มั่นคงสูงส่งปรากฏแก่โลกยั่งยืนนาน สอนเขาด้วยกาย คือด้วยการปฏิบัติตนดีงาม

ตามพระพุทธบัญญติ สอนเขาด้วยวาจา คือด้วยการพูดที่เป็นธัมมะจริง สอนเขาด้วยใจคือด้วยการอบรมเมตตาให้มีในใจจนแผ่ออกไป

ช่วยเขาได้ เป็นที่พึ่งของเขาได้
อ่านเพิ่มเติม →

พระพุทธเจ้าทรงสั่งสอนอะไร
สมเด็จพระญาณสังวร
[?What Did Buddha Teach ?]

คำนำ
สมเด็จพระราชชนนีศรีสังวาลย์ ทรงมีพระปรารภว่านักเรียนนักศึกษา ตลอดถึงข้าราชการผู้ที่ไปศึกษาต่อหรือไปรับราชการ ณ ต่างประเทศ ควรจะมีหนังสือแนะแนวคำสั่งสอนในพระพุทธศาสนาเป็นคู่มือ สำหรับอ่านเพื่อให้เกิดความรู้เป็นแนวทางสำหรับปฏิบัติตนเอง และเพื่ออธิบายให้บรรดามิตรชาวต่างประเทศ ผู้ต้องการจะทราบเข้าใจได้ถึงหลักธรรมบางประการในพระพุทธศาสนา จึงอาราธนา พระสาสนโสภณ (สุวฑฒโน) วัดบวรนิเวศวิหาร ให้เรียบเรียงเรื่อง “พระพุทธเจ้าทรงสั่งสอนอะไร” ในแนวความโดยพระประสงค์ในพากษ์ภาษาไทย และทรงอาราธนาให้พระขนติปาโล (Laurence C.R.Mills)?วัดบวรนิเวศวิหาร กับพระนาคเสโน วัดเบญจมบพิตร แปลเป็นภาษาอังกฤษขึ้นก่อน และโปรดให้พระยาศรีวิสารวาจา พันตำรวจโท เอ็จ ณ ป้อมเพ็ชร์ และนายจอห์น โบลแฟลด์ ตรวจแปลเรียบเรียงขึ้นอีกโดยตลอด จนเป็นที่พอพระหฤทัยในพากษ์ภาษาอังกฤษแล้ว จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าให้จัดพิมพ์ขึ้น เนื่องในวาระดิถีวันคล้ายวันประสูติ วันที่ ๒๑ ตุลาคม ๒๕๑๐
วังสระปทุม
๒๑ ตุลาคม ๒๕๑๐
อ่านเพิ่มเติม →

มาร ๕?(๒)
›››››สมเด็จพระญาณสังวร

สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก

วัดบวรนิเวศวิหาร

บัดนี้ จักแสดงธรรมะเป็นเครื่องอบรมในการปฏิบัติอบรมจิต ในเบื้องต้นก็ขอให้ทุกๆ ท่านตั้งใจนอบน้อมนมัสการ พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น ตั้งใจถึงพระองค์พร้อมทั้งพระธรรมและพระสงฆ์เป็นสรณะ ตั้งใจสำรวมกายวาจาใจให้เป็นศีล ทำสมาธิในการฟัง เพื่อให้ได้ปัญญาในธรรม
การปฏิบัติพระพุทธศาสนา กล่าวโดยย่อก็เพื่อประโยชน์ ๓ ประการ คือประโยชน์ปัจจุบันอันเรียกว่า?ทิฏฐธัมมิกัตถะ?ประโยชน์ที่บังเกิดขึ้นในธรรมะคือข้อที่เห็นได้ อันหมายถึงว่าเห็นได้ในปัจจุบัน?สัมปรายิกัตถะ?ประโยชน์ภายหน้า และประโยชน์อย่างยิ่ง อันเรียกว่า?ปรมัตถะ?อันหมายถึงมรรคผลนิพพาน คือธรรมะที่ตัดกิเลสและกองทุกข์ ได้บางส่วนจนถึงสิ้นเชิง

ประโยชน์ปัจจุบัน ประโยชน์ภายหน้า

พระพุทธเจ้าทรงสั่งสอนคฤหัสถ์ผู้อยู่ครองเรือน อันเรียกว่าฆราวาส ให้ปฏิบัติในประโยชน์ปัจจุบัน และประโยชน์ภายหน้า ทรงสั่งสอนบรรพชิตคือผู้บวชในพุทธศาสนา ตลอดจนถึงฆราวาส คฤหัสถ์
ผู้มุ่งประโยชน์ที่สูงขึ้นไป ให้ปฏิบัติในธรรมะอันเป็นไปเพื่อประโยชน์อย่างยิ่ง คือมรรคผลนิพพาน อันเรียกว่า?ปรมัตถประโยชน์?นั้น
อ่านเพิ่มเติม →

ปัญญาเห็นธรรม?ความเวียนเกิดเวียนตาย
›››››สมเด็จพระญาณสังวร

สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก

วัดบวรนิเวศวิหาร

คัดจากเทปธรรมอบรมจิต ข้อความสมบูรณ์

อณิศร โพธิทองคำ บรรณาธิการ

?บัดนี้ จักแสดงธรรมะเป็นเครื่องอบรมในการปฏิบัติอบรมจิต ในเบื้องต้นก็ขอให้ทุกๆ ท่านตั้งใจนอบน้อมนมัสการ พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น ตั้งใจถึงพระองค์พร้อมทั้งพระธรรมและพระสงฆ์เป็นสรณะ ตั้งใจสำรวมกายวาจาใจให้เป็นศีล ทำสมาธิในการฟัง เพื่อให้ได้ปัญญาในธรรม

การได้ปัญญาในธรรมนั้นก็เป็นการได้ปัญญาในธรรมตามพระพุทธเจ้า เพราะพระพุทธเจ้าแสดงตามพุทธประวัติ พระองค์ทรงได้ปัญญาในธรรมด้วยพระองค์เอง ดั่งที่เรียกว่าได้ตรัสรู้พระธรรม จึงได้ตรัสเป็นพระพุทธเจ้า ดังที่มีแสดงไว้ในพุทธประวัติว่า ในราตรีที่พระโพธิสัตว์ คือพระสิทธัตถะราชกุมาร ซึ่งได้เสด็จออกทรงผนวช และจะได้ตรัสเป็นพระพุทธเจ้านั้น ได้ทรงชนะมารพร้อมทั้งเสนามาร ตั้งแต่ในเวลาก่อนพระอาทิตย์ตกหรืออัสดง

ดังที่เราทั้งหลายคงจะได้เคยเห็นภาพพระพุทธเจ้าผจญมาร ที่เขียนเป็นภาพพระพุทธเจ้า ประทับอยู่บนที่ประทับตรงกลาง และเป็นภาพ

มารบนช้าง?คิริเมขละ?พร้อมทั้งเสนามาร ยกเข้ามาผจญพระพุทธเจ้า ด้วยศัตราวุธเป็นอันมากด้านหนึ่ง และเป็นภาพแม่ธรณีบิดมวยผมน้ำท่วมพระยามารและเสนา ต้องจมน้ำพ่ายแพ้ไปอีกด้านหนึ่ง ซึ่งเป็นภาพแสดงพระพุทธเจ้าผจญมารเป็นรูปธรรม
อ่านเพิ่มเติม →

นิวรณ์ข้อพยาบาท
›››››
สมเด็จพระญาณสังวร

สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก

วัดบวรนิเวศวิหาร

คัดจากเทปธรรมอบรมจิต ข้อความสมบูรณ์

อณิศร โพธิทองคำ บรรณาธิการ

?บัดนี้ จักแสดงธรรมะเป็นเครื่องอบรมในการปฏิบัติอบรมจิต ในเบื้องต้นก็ขอให้ทุกๆ ท่านตั้งใจนอบน้อมนมัสการ พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น ตั้งใจถึงพระองค์พร้อมทั้งพระธรรมและพระสงฆ์เป็นสรณะ ตั้งใจสำรวมกายวาจาใจให้เป็นศีล ทำสมาธิในการฟัง เพื่อให้ได้ปัญญาในธรรม

อันตรายแห่งการปฏิบัติสมาธิก็คือนิวรณ์ ที่แปลว่ากิเลสเป็นเครื่องกั้นจิตไว้ ทำไม่ให้ได้สมาธิ ไม่ให้ได้ปัญญา และนิวรณ์ข้อที่ ๑ คือกามฉันท์ความพอใจรักใคร่ในกามได้แสดงแล้ว ในวันนี้จะแสดงข้อที่ ๒ คือพยาบาท

คำว่าพยาบาทนั้นในที่นี้มีความหมายถึง ทั้ง?ปฏิฆะ?ความกระทบกระทั่งใจ ความขัดใจ?โกธะ?ความโกรธ?โทสะ?ความประทุษร้ายใจ และพยาบาท?คือความปองร้าย ความมุ่งร้ายหมายล้างผลาญ คือหมายรวมถึงกิเลสกองโทสะทั้งหมด

แต่ว่าชื่อของกิเลสกองโทสะดังที่กล่าวมานี้มีลักษณะที่ต่างกัน ตั้งแต่อย่างอ่อน จนถึงอย่างหยาบช้ากล้าแข็ง ที่เป็นอย่างอ่อนเป็นเบื้องต้น ก็ได้แก่ปฏิฆะคือความกระทบกระทั่งใจ ความขัดใจ อันเนื่องมาจากความประสบกับอนิษฐารมณ์ อารมณ์ที่ไม่น่าปรารถนาทั้งหลาย เช่นว่า

?ทราบว่าคนนั้นคนนี้นินทาว่าร้าย ได้ยินคนนั้นคนนี้ด่าว่า ได้ถูกคนนั้นคนนี้ประหัตประหาร ประทุษร้ายร่างกาย ได้ถูกคนนั้นคนนี้เอาชนะ ได้ถูกคนนั้นคนนี้ลักขโมยสิ่งของ ดั่งนี้เป็นต้น
อ่านเพิ่มเติม →

อังคุลิมาลปริตรบรรยาย

สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช

นิตยสารธรรมจักษุ ปีที่ ๘๒ ฉบับที่ ๕ กุมภาพันธ์ ๒๕๔๑

จะเล่าตำนานที่ ๗ ประกอบด้วยอังคลิมาลปริตร และโพชฌังคปริตร ๒ พระปริตร และอันที่จริงก็ ๒ ตำนาน แต่ว่าเพราะบท

สวดเป็นบทสวดสั้นไม่ยาว จึงใช้สวดรวมกันคือต่อกันไป และก็นับเป็นตำนานเดียว เพื่อให้ตัวเลขเป็นเลข ๗ หรือ ๗ ตำนาน

สำหรับอังคุลิมาลปริตร คือพระปริตรชื่อว่าอังคุลิมาล หรือ องคุลิมาล ได้มาจากอังคุลิมาลสูตร พระสูตรเกี่ยวแก่เรื่องพระองคุลิ

มาล อันมีมาในพระสุตตันตปิฎกในพระไตรปิฎกมัชฌิมนิกาย คือเป็นพระสูตรขนาดปานกลาง มีความว่า

สมัยหนึ่งพระผู้มีพระภาคเจ้าประทับอยู่ในอารามของอนาถปิณฑิกคหบดี อันชื่อว่าเชตวัน ในกรุงสาวัตถี สมัยนั้นได้มีโจรชื่อว่าองคุ

ลิมาล ในแว่นแคว้นโกศลของพระเจ้าโกศล เป็นโจรที่ดุร้าย มือเปื้อนเลือดฆ่าฟันประหัตประหารมนุษย์ทั้งหลาย โดยที่ไม่มีความ

เอ็นดูในหมูมนุษย์ทั้งหลาย เป็นเหตุให้ชาวบ้าน ชาวอำเภอ ชาวชนบทต้องพากันอพยพทิ้งถิ่นที่อยู่ ไปอาศัยอยู่ในที่อื่น องคุลิมาล

โจรนั้นฆ่ามนุษย์ทั้งหลาย แล้วก็ตัดเอานิ้วมาร้อยเป็นพวง เรียกว่าพวงแห่งนิ้วมือ สวมคอ จึงเรียกว่าองคุลิมาล ผู้แปลว่ามีพวงของ

นิ้วมือ ยังไม่มีใครปราบได้
อ่านเพิ่มเติม →

สติรู้ลมหายใจ

สมเด็จพระญาณสังวร ?สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก ?วัดบวรนิเวศวิหาร

บัดนี้ จักแสดงธรรมะเป็นเครื่องอบรมในการปฏิบัติอบรมจิต ในเบื้องต้นก็ขอให้ทุกๆ ท่านตั้งใจนอบน้อมนมัสการ พระผู้มีพระภาคอร

หันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น ตั้งใจถึงพระองค์พร้อมทั้งพระธรรมและพระสงฆ์เป็นสรณะ ตั้งใจสำรวมกายวาจาใจให้เป็นศีล ทำ

สมาธิในการฟัง เพื่อให้ได้ปัญญาในธรรม ?จิตนี้ย่อมดิ้นรนกวัดแกว่งกระสับกระส่าย รักษายากห้ามยาก แต่บุคคลผู้ทรงปัญญา

ย่อมทำจิตให้ตรงได้ เหมือนอย่างช่างศรดัดลูกศร เพราะฉะนั้น ทุกคนจึงสมควรเป็นผู้ทรงปัญญา และมีสติคอยดัดจิตของตนให้ตรง

เพราะว่าจิตที่ดิ้นรนกวัดแกว่งกระสับกระส่ายนี้ ก็คือดิ้นรนไปในอารมณ์ คือเรื่องทั้งหลาย ที่เข้ามาทางตาทางหูเป็นต้น ตลอด

จนถึงคิดนึกทางใจอยู่ตลอดเวลา บรรดาเรื่องทั้งปวงเหล่านี้ บางอย่างก็เป็นที่ตั้งแห่งความยินดี
อ่านเพิ่มเติม →

พระโอวาทวันวิสาขบูชา

สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายกประทานพระโอวาท

เนื่องในวันวิสาขบูชาทรงแนะยึดพระรัตนไตรเป็นแนวทางดำเนินชีวิต

สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก ประทานพระโอวาทเนื่องในวันวิสาขบูชา

ประจำปีพุทธศักราช 2553 ความว่า

วันวิสาขบูชา เป็นวันที่มีความสำคัญที่สุดสำหรับพุทธศาสนิกชนทั่วโลก เพราะเป็นวันที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าประสูติ ตรัสรู้ และ

ปรินิพพาน พระองค์ทรงเป็นพระบรมศาสดาผู้ทรงเปี่ยมด้วยพระคุณอันประเสริฐ 3 ประการ คือ

พระปัญญาคุณ พระบริสุทธิคุณ และพระมหากรุณาธิคุณ ต่อทวยเทพ มวลมนุษย์และสรรพสัตว์

เนื่องด้วยพระพุทธศาสนามีคุณูปการอันใหญ่หลวง ซึ่งอำนวยประโยชน์เกื้อกูลความเจริญรุ่งเรือง และความสงบร่มเย็นแก่นานา

อารยชนมาตลอดระยะเวลากว่า 2,500 ปี ฉะนั้น เมื่อวันวิสาขบูชา พุทธศักราช 2553 มาถึง ควรที่เราทั้งหลายจะได้ทำการบูชา และ

น้อมรำลึกถึงพระสัมมาสัมพุทธเจ้า พร้อมทั้งพระธรรม และพระอริยสงฆ์ เพื่อน้อมนำมาเป็นที่พึ่งของตน เป็นแนวทางในการปฏิบัติ

ดำเนินชีวิต เพื่อความสวัสดีและความสงบร่มเย็นแก่เพื่อนร่วมโลกสืบไป

ขออำนาจคุณพระศรีรัตนตรัยและบุญกุศล อำนวยให้ทุกท่านเจริญด้วยสุขสิริสวัสดิ์พิพัฒนชัยมงคงตลอดไปโดยทั่วกัน

ขอบคุณที่มา : www.posttoday.com

http://www.watpanonvivek.com/index.php/section-table/2012-07-14-12-23-28/2279-2010-05-27-21-02-56

มูล กรรมฐาน

สมเด็จพระญาณสังวร

สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก

วัดบวรนิเวศวิหาร

บัดนี้ จักแสดงธรรมะเป็นเครื่องอบรมในการปฏิบัติอบรมจิต ในเบื้องต้นก็ขอให้ทุกๆ ท่านตั้งใจนอบน้อมนมัสการ พระ

ผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น ตั้งใจถึงพระองค์ พร้อมทั้งพระธรรม และพระสงฆ์เป็นสรณะ ตั้งใจ

สำรวมกายวาจาใจให้เป็นศีล ทำสมาธิในการฟัง เพื่อให้ได้ปัญญาในธรรม สติปัฏฐานเป็นหลักปฏิบัติทั้งเพื่อสติ และทั้งเพื่อญาณคือความหยั่งรู้ หรือปัญญาความรู้ทั่วถึง และนำให้ตั้งอยู่ใน

ศีลได้เป็นอย่างดี เพราะเมื่อจิตตั้งไว้ดีแล้ว อาการทางกายวาจาตลอดถึงใจก็ย่อมจะเป็นไปดี และก็ชื่อว่าเป็นผู้อัน

ธรรมะรักษา? ธรรมะนั้นก็แปลว่าทรงไว้ ดำรงไว้ โดยตรงก็คือทรงดำรงจิตใจนี้เองให้ตั้งอยู่โดยชอบ ถ้าไม่มีธรรมะ

รักษาให้ตั้งอยู่โดยชอบ จิตใจนี้ก็ย่อมจะตกต่ำลงได้โดยง่าย ถ้าเทียบเหมือนอย่างร่างกาย ก็ทรงร่างกายอยู่ไม่ได้

เหมือนคนที่เป็นลมล้มลง ทรงร่างกายไว้ไม่ได้ หรือไม่เป็นลมล้มลง บางทีก็หกล้มหกคะเมน ทรงตัวอยู่ไม่ได้ ฉะนั้น

แม้ร่างกายเองจะทรงหรือดำรงอยู่ได้ก็ต้องมีกำลังสำหรับที่จะทรงกาย โดยมีชีวิตเป็นเครื่องดำรงอยู่เป็นหลักแกน

เมื่อมีชีวิตดำรงอยู่เป็นหลักแกนกับมีกำลังสำหรับที่จะดำรงกาย จึงดำรงกายอยู่ได้ เดินได้ ยืนได้ นั่งได้ นอนได้ ลุก

ขึ้นอีกได้ โดยเสรีคือตามประสงค์
อ่านเพิ่มเติม →

ทุกขสัจจะ สมุทัยสัจจะ สรุปมรรค ๘

จาก แนวปฏิบัติทางจิต

เทศน์ ของ สมเด็จพระญาณสังวร

วันที่ ๑๕ ธันวาคม ๒๕๑๕

(ทุกขสัจจะ)

การปฏิบัติอบรมทางปัญญานั้น โดยปริยาย คือ ทางอันหนึ่ง ก็คือ การพิจารณาในสัจจะทั้งสี่ อันเป็นหลักใหญ่ที่พระพุทธเจ้าได้

ตรัสรู้ และได้ทรงแสดงสั่งสอนไว้ คือ ทุกขสัจจะ? สภาพที่แท้จริงคือทุกข์ เป็นต้น และในทุกขสัจจะนั้น ก็ให้พิจารณาไปตาม

พระพุทธาธิบายโดยลำดับก่อนว่า

ชา ติปิ ทุกฺขา? ความ เกิดเป็นทุกข์

ชรา ปิ ทุกฺขา? ความแก่ เป็นทุกข์

มรณ มฺปิ ทุกฺขํ? ความ ตายเป็นทุกข์

โสก ปริเทวทุกฺขโทมนสฺ สุปายาสาปิ ทุกฺขา

ความไม่สบาย กาย ความไม่สบายใจ ความคับแค้นใจ เป็นทุกข์

อปฺปิ เยหิ สมฺปโยโค ทุกฺโข

ความ ประจวบกับสิ่งที่ ไม่เป็นที่รัก เป็นทุกข์

ปิ เยหิ วิปฺปโยโค ทุกฺโข
อ่านเพิ่มเติม →